Sjónaukinn 2023: Horft til framtíðar - fólk og fjölskyldur í fyrirrúmi

Mary Jo Kreitzer

Prófessor við Háskólann í Minnesota, sérfræðingur í samvinnu milli kerfa innan velferðarþjónustu og forstjóri Miðstöðvar andlegra iðkana og lækninga (CSH)

Mary Jo Kreitzer PhD, RN, FAAN er prófessor á sviði hjúkrunar við Háskólann í Minnesote í Bandaríkjunum. Hún er einnig stofnandi og stjórnandi Earl E. Bakken stofnunarinnar sem starfar á sviði andlegra iðkana og lækninga við Háskólann í Minnesota. Mary Jo hefur gegnt hlutverki aðalrannsakanda, ýmist ein eða með öðrum, í fjölmörgum prófunum og rannsóknum tengdum heilsugæslu þar sem lögð er megináhersla á hugleiðslu undir formerkjum núvitundar meðal einstaklinga sem þjást af langvinnum sjúkdómum. Hér er má meðal annars nefna rannsóknir sem tengjast líffæraflutningum, hjarta- og æðasjúkdómum, langtíma svefnleysi, sykursýki og umönnunaraðilum Alzheimer sjúklinga. Meðal nýlegra rannsóknarviðfangsefna Mary Jo er notkun félagslegrar tækni við að styrkja heilun og vellíðan sem og áhrif núvitundar á samvirkni tölvu og heilastarfsemi.

Dr. Kreitzer er höfundur fleiri en 150 ritverka og er meðritstjóri verksins Integrative Nursing 2nd Edition sem kom út á vegum Háskólans í Oxford 2019. Hún hefur lokið doktorsprófi í lýðheilsu með sérstakri áherslu á rannsóknir á sviði heilbrigðisþjónustu, þ.e. stefnumótunar og stjórnunar. MS og BS gráður hennar eru á sviði hjúkrunarfræði. Árið 2020 skipaði tímaritið MN Physician. Dr. Kreitzer í hóp 100 merkustu leiðtoga á sviði heilsuverndar í Minnesota. Hún er félagi í hinni amerísku akademíu á sviði hjúkrunarfræða, virtur meðlimur bandarísku Samtakanna um bætta heilsugæslu (National Academies of Practice), auk þess sem hún á aðild að Ad Eundem akademíu hjúkrunarfræða- og ljósmæðrafræðadeildar Konunglega Skurðlæknaháskólans á Írlandi.

Ágrip

Vellíðan er ekki einungis fólgin í því að vera laus við veikindi og sjúkdóma, heldur flókin samþætting líkamlegra, huglægra, tilfinningalegra og félagslegra þátta sem hafa áhrif á lífshamingju, lífsþrótt og blómstrandi mannlíf. Í þessari kynningu mun dr. Kreitzer fjalla um hina almennu þrá eftir farsæld og vellíðan meðal almennings, fjölskyldna og samfélaga. Hún mun einnig kynna sex sameiginlega meginþætti góðs og farsæls lífernis, þ.e. heilsu, markmiðum, sambönd, samfélagi, öryggi og umhverfi.

Þátttakendur eru hvattir til að íhuga leiðir til að auka farsæld og vellíðan eigin lífsstíls svo og tilveru þess fólks sem þeir tileinka störf sín og þjónustu

Kynning mARY jO á Sjónaukanum 2023 (pdf)

Tobba Therkildsen Sudmann

 Prófessor í lýðheilsufræðum við Háskólann í Vestur – Noregi

Tobba Sudmann er prófessor í lýðheilsufræðum, ásamt því að vera sjúkraþjálfi, læknisfræðilegur félagsfræðingur og akademískur stjórnandi doktorsnáms í tengslum við heilsu, starfshæfi og félagslega þátttöku í Háskóla hagnýtra vísinda í Vestur Noregi. Hún rekur sína eigin starfsstöð skipaða aðjúnktum þar sem hún býður upp á heilsuþjálfun með aðstoð og stuðningi hestamennsku. Rannsóknir hennar beinast einkum að því hvernig fólk nýtir líkamlega heilsu og færni til að bæta líðan sína og félagslega þátttöku, bæði með líkamsþjálfun utan eða innan dyra, eða með stuðningi tæknibúnaðar, náttúrunnar eða hestamennsku.
Prófessor Sudmann stýrir margvíslegum verkefnum; líkamsþjálfun fyrir fólk með heilabilun, sjúkraþjálfun með aðstoð hestamennsku og sértækum aðgerðum fyrir fólk sem orðið hefur fyrir misþyrmingum, átt við ofneyslu eiturlyfja að stríða eða alvarleg vandamál á sviði geðheilsu. Hún á einnig aðild að verkefnum sem tengjast öldrun, hæfni til að nýta sér rafrænar heimildir og upplýsingar á sviði heilsufars gegnum tölvur og internet. Meðal efnis sem hún hefur gefið út eru sérhæfð rit, greinar og bókakaflar um félagsþjónustu, tækni og aðhlynningu aldraðra, rafræn heilsutengd þjónusta, forgangsröðun, almannaheilsa, sjúkraþjálfun tengd hestamennsku, fíkni- og ofneysluvandamál, varnir gegn ofbeldi og öráreiti eða einelti.

Ágrip

Almenningsálitið hefur tekið verulegum breytingum varðandi langtíma búsetu aldraðra á eigin heimilum og er þessi breyting meðal annars til komin vegna mikils álags á umönnunarþjónustu. Í dag er sú stefna orðin ríkjandi í málefnum aldraðra að telja æskilegt og eðlilegt að allir geti dvalið á heimili sínu til æviloka. En dvöl á eigin heimili uns yfir lýkur er hins vegar hvorki ósk né raunhæfur valkostur allra sem vilja ljúka ævinni á eigin dvalarstað utan sérstakrar stofnunar. Þess vegna er nauðsynlegt að endurhanna umönnun á heimilum eða í þjónustuíbúðum til að koma til móts við þarfir og óskir eldra fólks og fjölskyldna þeirra og til að tryggja að farið sé að lögum og reglum um forgangsröðun slíkrar þjónustu.
Hvort fólk getur komið því við að búa á eigin heimili á efri árum er háð ýmsum þáttum eins og til dæmis ytri aðstæðum, samböndum, hæfni til að vinna dagleg heimilisstörf eða taka þátt í félagslífi, almennu heilsufari og efnahag. Það er ríkjandi ferli gegnum æviárin að þeir sem hafa hærri tekjur og meiri menntun eigi meiri möguleika á að halda sínu eigin heimili og lífsförunaut fram á háan aldur og njóta góðrar heilsu meirihluta ævinnar. Fólk sem hefur náð að lifa heila öld hefur sýnt fram á mikilvægi þess að viðhalda samböndum og tengslum við aðrar manneskjur, dýr, náttúru eða tiltekinn stað eða svæði. Þau hafa gefið til kynna hversu nauðsynlegt er að vera þátttakendur í samfélaginu, vinna störf sem veita þeim lífsfyllingu, geta tekið eigin ákvarðanir og lifað sjálfstæðu lífi – jafnvel þegar heilsa og geta til athafna fer að bila. Þessa þekkingu ber að hagnýta til að tryggja framboð sanngjarnrar og eðlilegrar þjónustu sem stuðlar að vellíðan og langlífi aldraðra.
Ef vellíðan á að verða aðalsmerki langlífis, ættu allir að geta náð því markmiði, án tillits til efnahagslegrar stöðu í samfélaginu. Þessi kynning mun leggja línurnar að umræðu um hvernig unnt er að hanna heilsu- og félagsþjónustu sem dugir til að koma til móts við þarfir og óskir eldra fólks, býður starfsfólki uppbyggilegt vinnuumhverfi og stuðning starfsfélaga innan þess ramma sem núverandi skipulag getur boðið upp á. Upphafsnálgun umræðunnar beinist að velferðarþjónustu, byggðri á (rafrænni) sjálfshjálp og eigin stjórnun viðkomandi einstaklinga, með áherslu á þéttbýli og tilliti til breytilegra þarfa á sviði rafrænnar þjónustu eftir því sem árin færast yfir.

Eydís Kr. Sveinbjarnardóttir

Dósent við Hjúkrunar- og ljósmóðurfræðideild HÍ

Dr. Eydís Kristín Sveinbjarnardóttir, geðhjúkrunarfræðingur er dósent við Hjúkrunar- og ljósmóðurfræðideild, HÍ og gestadósent við HA. Hún var sviðsforseti Heilbrigðisvísindasviðs HA, 2016-2021. Um árbil var hún í ýmsum stjórnunarstöðum ásamt klínískri vinnu með fjölskyldum við Landspítala, framkvæmdastjóri hjúkrunar á BUGL (1997-2000), sviðsstjóri hjúkrunar á geðsviði (2000-2009), aðstoðarmaður framkvæmdastjóra hjúkrunar (2009-2012) og deildarstjóri hjúkrunar á göngudeild og sérhæfðri endurhæfingageðdeild Kleppi (2012-2016). Eydís Kristín var formaður sérfræðingahóps um heilsu á norðurslóðum þegar Ísland var með formennsku í Norðurskautsráðinu, 2019-2021. Rannsóknaráherslur Eydísar Kristínar eru geðhjúkrun, fjölskylduhjúkrun og stjórnun.

Titill: "Fjölskyldan um borð" - börn og fullorðnir sem aðstandendur.

Ágrip

Geðrænn vandi er áskorun fyrir alla fjölskylduna. Fjölmargar alþjóðlegar jafnt sem íslenskar rannsóknir hafa staðfest að alvarleg veikindi hafi áhrif á alla í fjölskyldunni, fullorðna jafnt sem börn. Aðstandendur geðsjúkra bera sjaldnast líðan sýna á torg og enn ríkir ákveðin þögn um líðan þeirra – sérstaklega börnin. Það hefur reynst erfitt að innleiða gagnreynda markvissa fjölskyldumiðaða þjónustu í geðheilbrigðiskerfi þrátt fyrir að rannsóknir sýni fram á jákvæðan árangur slíkra fjölskyldumiðaðra meðferða bæði fyrir þjónustuþega og fjölskyldur þeirra.
Farið verður yfir nokkrar íslenskar rannsóknir á fjölskyldum og þróun fjölskyldumiðaðrar nálgunar í geðhjúkrun. Íslenskar rannsóknarniðurstöður og þróun fjölskyldumiðaðrar þjónustu verða settar í alþjóðlegt samhengi. Um er að ræða bæði eigindlegar og megindlegar rannsóknir ásamt fræðilegri samantekt í tengslum við aðstandendur fólks með geðrænan vanda.
Þróaður hefur verið sértækur stuðningur veittur af hjúkrunarfræðingum, fræðsla og tilfinningalegur stuðningur byggður á Calgary mats- og meðferðarlíkaninu, til að aðstoða aðstandendur og þjónustuþega til að fást við aðstæður sínar og líðan. Íslenskar rannsóknir hafa sýnt fram á það að þar sem markviss fjölskylduhjúkrun er veitt upplifa aðstandendur marktækt meiri stuðning. Einnig hefur verið þróaður forvarnarstuðningur við börn sem eiga foreldri/a með geðrænan vanda. Með viðeigandi stuðningi til foreldra má stuðla að betri heilsu og líðan barnanna. Löggjöf frá 2019 (viðbót við lög um réttindi sjúklinga nr. 74/1997) tryggir rétt þessara barna til upplýsinga, stuðnings og eftirfylgni frá heilbrigðisstarfsfólki.
Mikilvægt er að halda áfram að innleið og þróa stuðning til fjölskyldna í íslenskt geðheilbrigðskerfi. Hjúkrunarnemar í grunn-námi og framhaldsnámi í hjúkrunarfræði hafa um árabil fengið kennslu og þjálfun í framangreindum stuðningi í námskeiðum um fjölskylduhjúkrun og geðhjúkrun.

Kynning Eydísar á Sjónaukanum 2023 (pdf)

Eygló Harðardóttir

Verkefnastjóri aðgerða gegn ofbeldi hjá Ríkislögreglustjóra

Eygló Harðardóttir er verkefnisstjóri aðgerða vegna ofbeldis gegn börnum, heimilisofbeldis, kynferðisbrota og kynbundins ofbeldis. Í gegnum heimsfaraldur Covid-19 var hún í aðgerðateymi félags-og barnamálaráðherra og dómsmálaráðherra gegn heimilisofbeldi og ofbeldi gegn börnum ásamt Sigríði Björk Guðjónsdóttur, ríkislögreglustjóra. Hún hefur átt sæti í starfshópi dómsmálaráðherra um forvarnir og vitundarvakningu gegn kynbundnu ofbeldi og kynferðisbrotum, starfshópi félags- og vinnumarkaðsráðherra um þjónustu vegna ofbeldis og starfshópi heilbrigðisráðherra um bætta heilbrigðisþjónustu vegna kynferðisofbeldis.
Eygló er einnig matreiðslunemi auk þess að hafa áður verið verkefnisstjóri nýframkvæmda hjá Samtökum um Kvennaathvarf, þingmaður Framsóknarflokksins fyrir SV-kjördæmi og Suðurkjördæmi, samstarfsráðherra Norðurlandanna og félags- og húsnæðisráðherra.

Ágrip

Erindi Eyglóar heitir „Er möguleg framtíð án ofbeldis innan fjölskyldu?“ Árlega þolendakönnun lögreglunnar gefur til kynna að 2-4% af landsmönnum verði fyrir heimilisofbeldi á hverju ári og 21% þeirra tilkynni það til lögreglu. Um 2/3 málanna sem tilkynnt eru til lögreglu eru gegn maka eða fyrrverandi maka og um fimmtungur varðar foreldra og börn, ótengd aldri barns. Í 78% tilvika heimilisofbeldis var árásaraðili karl og í 67% tilvika var brotaþoli kona. Þegar horft er til tilvika heimilisofbeldis þegar um er að ræða ofbeldi milli maka eða fyrrum maka eru 80% árásaraðila karlar og 77% brotaþola eru konur. Í erindinu verður leitað svara við því hvernig við getum tekið frekari skref að framtíð án ofbeldis innan fjölskyldu.

Halldór S. Guðmundsson

Dósent við Félagsráðgjafardeild HÍ og fv. framkvæmdastjóri Öldrunarheimila Akureyrar

Halldór Sigurður Guðmundsson er dósent og starfandi deildarforseti við Félagsráðgjafardeild Háskóla Íslands. Halldór lauk námi í félagsráðgjöf og framhaldsnámi í stjórnun félags- og heilbrigðisþjónustu í Noregi árið 1995 og meistaraprófi í félagsráðgjöf frá Háskóla Íslands árið 2005. Hann hefur unnið að rannsóknum á svið félags- og heilbrigðisþjónustu, málefna aldraðra, gagnreyndra aðferða, matstækja og fagþróunar.

Ágrip

Í erindinu verður velt upp nokkrum af þeim áskorunum sem íslenskt samfélag stendur frammi fyrir í málefnum eldra fólks. Alþjóðlega sem og hér á landi eru umtalsverðar breytingar á aldurssamsetningu og mannfjöldaþróun sem kalla fram þörf fyrir endurmat á viðhorfum til efri ára, hlutverkum eldra fólks og fjölskyldunnar, mögulega hafa áhrif á samhengi öldrunar við starfsævi og stuðningsverkefni milli kynslóðanna.
Áfram má gera ráð fyrir hækkandi lífslíkum, lækkandi frjósemishlutfalli, almennt góðum aðbúnaði eins og menntun, húsnæði, fjárhag og heilsu. Fyrirsjáanlegt er að samfélagið og fjölskyldur muni í enn frekari mæli einkennast af fjölbreytileika og alþjóðavæðingu, bæði innan fjölskyldna og varðandi búsetu. Almenn tæknivæðing og framfarir á sviði heilbrigðisþjónustu mun styðja einstaklinga og fjölskyldur til að búa áfram að góðum lífsgæðum, jafnvel lengur en áður hefur þekkst.
Í erindinu verður leitast við að draga upp mynd af þessum breytingum, mögulegum áhrifum og því velt upp hvaða spurningar vakna varðandi stöðu eldra fólks, virkni, þátttöku og samfélagsleg hlutverk. Horft verður til umbreytinga og tæknilegra þátta og velt upp mögulegum áhrifum á tengsl og samskipti einstaklinga og fjölskyldna og spáð í þróun hefðbundinna stuðningshlutverka innan fjölskyldna og milli kynslóða. Leitað verður svara við að hvaða marki umbreytingarnar kalla á samtal eða uppstokkun á gagnkvæmum væntingum um hlutverk og virkni - hins opinbera, fjölskyldna og eldra fólks.

Kynning Halldórs á Sjónaukanum 2023 (pdf)

Dagskrá Sjónaukans 2023

Með því að smella á rafrænt í pdf skjalinu opnar þú streymishlekk. Einnig má finna streymishlekkina neðst á síðunni.

Dagskrá (PDF)

ÞRIÐJUDAGUR 16. MAÍ

UPPHAFSFUNDUR FYRRI RÁÐSTEFNUDAGS - M101 OG RAFRÆNT

SJÓNAUKINN A - M101 OG RAFRÆNT

SJÓNAUKINN B - M102 OG RAFRÆNT

MIÐVIKUDAGUR 17. MAÍ

UPPHAFSFUNDUR SEINNI RÁÐSTEFNUDAGS - M101 OG RAFRÆNT

SJÓNAUKINN A - M101 OG RAFRÆNT

SJÓNAUKINN B - M102 OG RAFRÆNT