Félagsvísindanámið er fjölbreytt námsleið. Lögð er áhersla á að skoða samspil einstaklings, samfélags og menningar á ýmsum sviðum. Námið undirbýr þig til að rýna í og svara mikilvægum spurningum tengdum uppruna, stöðu og framtíð samfélaga í heimi hraðra breytinga.
Þú getur sérhæft þig á einu eða fleiri áhugasviðum. Í boði eru fjölbreytt valnámskeið til dæmis á sviði afbrotafræði, kynjafræði, byggðafræði, málefni norðurslóða. Hluta námsins er hægt að taka við aðra innlenda eða erlenda háskóla.
Nám í félagsvísindum er byggt á grundvelli félagsfræði, mannfræði og stjórnmálafræði.
Markmiðið er að opna augu nemenda fyrir eðli, hegðun og samspil hópa, stofnana og samfélaga. Hverjar eru forsendur samstöðu og átaka og hvað veldur samfélagsbreytingum? Þú færð þjálfun í skipulagningu og framkvæmd rannsókna.
Þú getur sniðið námið að þínu áhugasviði og lagt áherslu á eftirfarandi rannsóknaráherslur:
Þú getur skoðað skipulag námsins í Uglu, kennsluvef háskólans.
Styrkur þeirra sem ljúka námi í félagsvísindum er sá breiði grunnur sem námið hefur veitt þeim. Námið er góður undirbúningur fyrir fjölbreytt störf hjá hinu opinbera og í einkageiranum, hérlendis jafnt sem erlendis.
Brautskráðir nemendur hafa náð góðum árangri á vinnumarkaði, meðal annars í málefnum flóttamanna, félagsstarfi unglinga, við hagnýtar rannsóknir og í sveitarstjórnarmálum.
Nám í félagsvísindum hefur reynst góður grunnur fyrir framhaldsnám á sviði félagsvísinda við íslenska og erlenda háskóla.
Félagslífið
Félagslíf er mikilvægur þáttur háskólanáms og er félagslíf nemenda við HA öflugt.
Allir nemendur við háskólann eru í Stúdentafélagi Háskólans á Akureyri (SHA) en einnig er hver deild með sitt nemendafélag. Kumpáni er félag félagsvísindanema og þú getur nálgast nánari upplýsingar um félagið á Facebook.
Almenn krafa er að umsækjendur hafi lokið stúdentsprófi, lokaprófi frá framhaldsskóla á þriðja hæfniþrepi, jafngildu erlendu prófi eða 60 ECTS einingum frá viðurkenndum háskóla. Eða aðrar forsendur til náms sem Félagsvísindadeild metur fullnægjandi.
Við viljum benda á að ef fjöldi umsækjenda sem uppfyllir almenn inntökuskilyrði fer yfir fjöldaviðmið verður umsóknum forgangsraðað á eftirfarandi hátt:
Umsækjendum verður svo raðað upp samkvæmt samlagningu þessa þátta og teknir inn í þeirri röð.
Hér getur þú lesið meira um inntökuskilyrði háskólans.
Umsækjendur sem uppfylla ekki almennar aðgangskröfur háskólans en náð hafa 25 ára aldri og lokið að lágmarki 90 einingum (140 fein) af framhaldsskólastigi verða eingöngu teknir til skoðunar ef fjöldi umsókna þeirra sem uppfylla almennar aðgangskröfur eru undir fjöldaviðmiðum. Allar undanþáguumsóknir fara til viðkomandi háskóladeildar til meðferðar. Undanþága frá inntökuskilyrðum veitir einungis leyfi til nýskrásetningar í það nám sem umsækjandi sótti um og á því háskólaári.
Sveigjanlegt nám
Grunnnám við félagsvísindadeild Háskólans á Akureyri er sveigjanlegt nám. Deildin hlúir vel að bæði að þeim nemendum sem vilja stunda námið á rauntíma og vera hluti af háskólasamfélaginu og einnig þeim sem kjósa sveigjanlegra fyrirkomulag. Allir fylgja sömu námsskrá og kröfum um frammistöðu.
Nemendur sem mæta í rauntíma á staðnum eða í gagnvirkum fjarfundarbúnaði geta tekið þátt í umræðum kennara og nemenda í kennslustofunni. Í einstaka námskeiðum taka allir nemendur þátt í kynningum og umræðum í rauntíma. Flestir hefðbundnir fyrirlestrar eru teknir upp og settir á kennsluvef. Þannig getur þú horft á fyrirlestra þegar þér hentar og eins oft og þú vilt.
Allir fjarnemar koma nokkrum sinnum á námstímanum í stuttar kennslulotur til Akureyrar þar sem megináhersla er lögð á verkefnavinnu og umræður. Þar gefst þér tækifæri til að hitta kennara, samnemendur og annað starfsfólk háskólans og tengjast enn betur háskólasamfélaginu þínu.
Hér getur þú lesið meira um sveigjanlega námið og séð hvenær námslotur eru.
Skiptinám
Allir nemendur eiga kost á að taka hluta af námi sínu við erlenda samstarfsháskóla. Þú færð niðurfellingu á skólagjöldum gestaskólans og greiðir eingöngu innritunargjald í HA. Alþjóðafulltrúi aðstoðar þig við að sækja um námið, húsnæði og nemendastyrk.
Grunnnám mitt í félagsvísindum undirbjó mig vel undir rannsóknatengt meistaranám í félagavísindum og er hvoru tveggja frábær aðferðafræðilegur grunnur fyrir doktorsnám, sem ég stefni á. Það var mikið lagt upp með sjálfstæð vinnubrögð og náminu fylgdi frelsi til að beina sjónum mínum að mínu áhugasviði. Allt utanumhald var til fyrirmyndar. Ég lærði mikið og þróaði með mér vinnubrögð sem nýtast vel í starfi mínu í dag.
Í námskeiðinu er farið almennt yfir sögu fjölmiðlunar, allt frá dögum prentvélar Gútenbergs til samfélagsmiðla samtímans eins og Facebook. Fjallað er um hvaða hlutverki hinir mismunandi fjölmiðlar gegna í samfélaginu en einnig eru helstu kenningar fjölmiðlafræðinnar kynntar stuttlega með tilliti til þeirra áhrifa sem fjölmiðlar hafa og notkunar fólks á þeim.
Farið er yfir sögu félagsvísinda og helstu viðfangsefnum þeirra lýst í hnotskurn. Lögð verður áhersla á helstu kenningar sem liggja félagsfræði, mannfræði og stjórnmálafræði til grundvallar og viðurkenndar aðferðir við öflun þekkingar innan þeirra greina. Sérstaklega verður fjallað um samband einstaklings og samfélags, eðli samfélagsreglu og orsakir átaka og breytinga.
Námskeiðið leggur grunn að háskólanáminu með því að þjálfa nemendur í fræðilegum vinnubrögðum. Í námskeiðinu er farið ítarlega í notkun heimilda, s.s. rafræna heimildaleit, tilvísun í heimildir og heimildaskráningu. Mikil áhersla er lögð á að kenna nemendum ritgerðasmíð, uppbyggingu ritgerða og skýrslna og verklag við slíka vinnu. Í námskeiðinu er fjallað um helstu gerðir rannsókna og markmið þeirra, hin tvö megin rannsóknarviðmið rannsókna, þ.e. vísindaheimspekilegar forsendur þeirra. Mikil áhersla er lögð á að þjálfa skrif, uppsetningu og frágang ritgerða og rannsóknagreina.
Í námskeiðinu verður farið yfir grundvallaratriði í aðferðafræði hug- og félagsvísinda. Að loknu námskeiði ættu nemendur að geta gert grein fyrir helstu rannsóknaraðferðum. Fjallað er um rannsóknarsnið, gagnaöflunaraðferðir, úrtök og önnur hugtök aðferðafræðinnar. Rætt verður um styrkleika og takmarkanir mismunandi aðferða í hug- og félagsvísindum með hliðsjón af ólíkum markmiðum rannsókna. Hluti kennslunnar fer þannig fram að gestakennarar kynna rannsóknir sínar fyrir nemendum, með áherslu á aðferðafræðiþáttinn.
Fjallað er um þær efnislegu umbreytingar sem urðu á Vesturlöndum, einkum frá 18. öld og fram til okkar daga. Hugað verður sérstaklega að nokkrum lykilbreytingum, þar á meðal að iðnvæðingunni, upphafi og endalokum nýlendukerfisins, og hnattvæðingunni, jafnframt því sem innbyrðis tengsl þessara þróunarferla verða skoðuð. Sérstök áhersla verður lögð á þær breytingar sem áttu sér stað á Íslandi á 19. og 20. öld og tengsl þeirra við samskonar breytingar á öðrum stöðum í heiminum.
Í þessu námskeiði kynnast nemendur nokkrum helstu kenningarsmiðum félagsvísindanna. Námskeiðið hefst á umfjöllun um frumkvöðla félagsfræðinnar og helstu kenningarskóla en mun svo færast yfir í nútímakenningar. Áhersla er lögð á að nemendur öðlist dýpri skilning á hugtökum sem kynnt eru í inngangi að félagsvísindum.
Námskeiðið er inngangsámskeið í tölfræði, ætlað sem undirbúningur fyrir frekara nám í tölfræði og aðferðafræði rannsókna. Efnistök spanna undirstöðuatriði frá forsendum tölfræðilegrar úrvinnslu til mismunandi lýsitalna, mælitalna, einfaldra úrvinnsluaðferða og marktektarprófa.
Viðfangsefni þessa námskeiðs er eigindlegar rannsóknaraðferðir innan mannvísinda með áherslu á félagsvísindagreinar. Nemendur kynnast sögu, markmiðum og kenningarlegum forsendum eigindlegra rannsóknaraðferða og öðlast þekkingu á ýmsum vandamálum og álitamálum sem þeim tengjast. Nemendur læra til verka m.t.t. etnógrafískrar þátttökuathuganar, vettvangslýsingar, ólíkra viðtalsaðferða, rýnihópsaðferðar, sjálfskoðunar, samvinnurannsókna, aðgerðamiðaðra nytjarannsókna, tákn-, orðræðu- og hugtakagreiningar, minnis-, sagnaritunar og frásagnagreiningar, og eigindlegra samanburðarrannsókna.
Fjallað er um (a) mikilvægustu atburði 20. og 21. aldar, sérstaklega í Vestur-Evrópu og Norður-Ameríku; (b) þær grundvallarkenningar og stefnur í samfélags- og stjórnmálum sem komu fram í þessum atburðum; (c) helstu þætti í efnahagsþróun 20. og 21. aldar; (d) valda fulltrúa aldanna meðal þeirra einstaklinga og hópa sem þar gegndu mikilvægu hlutverki; (e) grundvallarspurningar um gildismat sem atburðir aldanna vekja; og (f) ímyndagerð og áhrif hennar. Lesefni og kvikmyndir eru notaðar til að draga fram mikilvæg þáttaskil og einkenni tímabilsins. Námsefninu er ætlað að varpa ljósi á flókna atburði og draga af þeim ýmsa lærdóma.
Fjallað verður um helstu tegundir afbrota og frávika og kenningar á sviði afbrotafræði og félagsfræði frávika. Sérstaklega verður fjallað um hlutverk lögreglu og löggæslu í samfélaginu. Mismunandi skilgreiningar á eðli og afleiðingum slíkra vandamála verða ræddar í sögulegu ljósi og athyglinni beint að áhrifum margvíslegra hagsmuna á setningu og framkvæmd laga.
Í námskeiðinu þjálfast nemendur í að leggja gagnrýnið mat á upplýsingar, einkum úr fjölmiðlum og almennri umræðu. Fjallað er um grunnhugtök rökfræði og muninn á góðum rökum annars vegar og mælskubrögðum og rökvillum hins vegar. Nemendur fræðast um sálræna og félagslega þætti sem hafa áhrif á dómgreind og mat á upplýsingum. Sérstaklega er hugað að tölulegum upplýsingum; tilurð þeirra, notkun og og gildi.
Fjallað verður um sögu, aðferðafræði, kenningar og helstu viðfangsefni mannfræðinnar, með áherslu á menningarmannfræði. Nemendur munu lesa og kryfja fræðilegt efni á flestum sviðum menningarmannfræði og taka þátt í umræðum um rannsóknir á ólíkum en samþáttuðum menningarheimum samtímans og fortíðar. Jafnframt verða etnógrafískar fræðslumyndir sýndar, ræddar og greindar. Á meðal viðfangsefna verða aðlögun og atvinnuhættir; menning, samfélag og tungumál; menningararfur og menningarerfðir; hagkerfi og dreifingarhættir; stjórnskipan og lagskipting; hnattvæðing; framleiðsluhættir, hugmyndafræði og afstæður þjóðernis og stéttar; kynhlutverk og kyngervi; sifjar, fjölskyldumyndir, heimilishættir, skyldleiki og ættrakning; trúarbrögð, heimsmynd, og táknfræði; og þróunarmálefni og nytjamannfræði.
Fjallað verður um helstu kenningar félagsfræðinnar um tengsl einstaklings og samfélags og rannsóknir byggðar á þeim. Áhersla verður lögð á kenningar um táknræn samskipti, tengslin milli daglegs lífs einstaklinga og formgerðar samfélagsins og samskipti í litlum hópum. Nemendur fá jafnframt þjálfun í því að kryfja félagsfræðilegar tímaritsgreinar og taka þátt í umræðum um innihald þeirra.
Kenndar eru nokkrar helstu úrvinnsluaðferðir innan ályktunartölfræði, s.s. fjölbreytugreining, dreifigreining, aðhvarfsgreining, tvíflokka aðhvarfsgreining, þáttagreining og áreiðanleikaprófun á kvörðum. Nemendur eiga að geta leyst úr verkefnum sem þessu tengjast með aðstoð viðeigandi tölfræðiforrita, túlkað niðurstöður og dregið viðeigandi ályktanir.
Fjallað verður um helstu kenningar um félagsgerð og lagskiptingu samfélaga og rannsóknir á þróun íslenska þjóðfélagsins á síðari tímum. Sérstök áhersla verður lögð á þróun efnahagslífs, menningar og stjórnmála í alþjóðlegu ljósi. Kynntar verða helstu kenningar og rannsóknir á stéttaskiptingu og annarri lagskiptingu samfélagsins. Þá verður fjallað um þróun þjónustu- og þekkingarhagkerfisins, velferðarríki og markaðsvæðingu og alþjóðavæðingu með sérstakri áherslu á áhrif hnattvæðingar og fjölmenningar á stöðu og framtíð íslensks þjóðfélags. Loks verður fjallað um fjórðu iðnbyltinguna og hugsanleg áhrif hennar á félagsgerð Íslands frá alþjóðlegu sjónarhorni.
Námskeiðið er ítarleg kynning á þjóðum og menningu á norðurslóðum út frá rannsóknum í félagsvísindum, sagnfræði og almennum mannvísindum með sérstakri áherslu á mannfræði. Á meðal viðfangsefna verða atvinnu- og framleiðsluhættir á meðal frumbyggja og annarra íbúa norðursins; iðnvæðing, auðlindanýting og hagþróun; breytingar og stöðuleiki samfélaga og menningar; mannlífsþróun, aðlögunarhæfni og áskoranir örra félagslegra og vistrænna breytinga; auðlindastjórnun og málefni stjórn- og lögskipunar; sjálfstjórn, staðbundin þekking og lífvænleiki samfélaga; og hnattvæðing, ímyndir norðursins og öryggismálefni. Námskeiðið samsvarar og er metið sem BCS 321 í námskrá Háskóla norðurslóða.
Fjallað er um sögu, rannsóknarsvið og aðferðafræði stjórnmálafræðinnar. Áhersla er lögð á vinnubrögð samanburðarstjórnmálafræðinnar og sérstakt mið tekið af Íslandi og Norðurlöndunum. Nemendur kynna sér sérstaklega stjórnkerfi, stefnur eða flokka og skila inn verkefnum þar sem greining á þessu fer fram.
Fjallað verður um helstu kenningar á sviði byggðafræði og rannsóknir á byggðamálum. Sérstök áhersla verður lögð á byggðaþróun á Íslandi í samanburði við önnur lönd í Evrópu og Norður-Ameríku. Þá verður fjallað um samspil grunngerðar og þjóðfélagsþróunar, fólksfjölgun, þéttbýlisvæðingu og samfélagsbreytinga á byggðaþróun. Meðal annars verður fjallað um lífsgæði og byggðaþróun með tilliti til landbúnaðar, sjávarútvegs, stóriðju, ferðaþjónustu, verslunar og þjónustu, heilbrigðisþjónustu og löggæslu, fjölmiðlunar, viðskiptaumhverfis, stjórnsýslu, menntunar og menningarlífs. Loks verður litið til áhrifa hnattvæðingar og fjölmenningar á byggðaþróun á Íslandi. Kynningar og umræður í vikulegum umræðutímum sem fara fram í rauntíma.
Námskeiðið fjallar um viðfangsefni rekstrarhagfræðinnar og þjóðhagfræðinnar. Innan rekstrarhagfræði verður áhersla lögð á greiningu og notkun hugtaka er varða verðmyndun, markaðsgerðir, vinnumarkaði og stéttarfélög, fátækt og tekjuskiptingu. Innan þjóðhagfræði verður áhersla á frammistöðu þjóðarbúskapar, verðbólgu, atvinnuleysi, hagvöxt, þjóðarskuld, peningamálastefnu, fjármálastefna ríkisins, Evrópusambandið, hnattvæðingu og ýmis afmörkuð þróunarhagfræðileg málefni. Fjallað verður sérstaklega um þróun og stöðu íslenska þjóðarbúskaparins og um hagkerfi ýmissa annarra landa.
Í þessu námskeiði fá nemendur þjálfun í skipulagningu rannsókna undir leiðsögn háskólakennara. Nemendur kynna sér tiltekið rannsóknasvið, finna helstu kenningar og lykilrannsóknir á því sviði og fjalla um þær með gagnrýnum hætti. Í lok námskeiðs skila nemendur rannsóknaráætlun þar sem gerð er tillaga að verkefni til að svara tiltekinni rannsóknaspurningu á viðkomandi sviði.
Fjallað er um grundvallareinkenni alþjóðasamfélagsins, stöðu þjóðríkja innan þess og áhrif fjölþjóðlegra stofnana, samtaka og fyrirtækja. Kynntar eru ólíkar kenningar og stefnur um alþjóðasamskipti og þær skoðaðar í ljósi sögulegrar reynslu af samskiptum ríkja. Sérstaklega er fjallað um samrunaþróunina í Evrópu eftir seinni heimsstyrjöld og hvernig Evrópusamruninn hefur mótað alþjóðasamskipti almennt og einnig tengsl Íslands við umheiminn. Þá er sjónum jafnframt beint að öðrum fjölþjóðlegum stofnunum og samtökum, bæði þeim sem byggja á milliríkjasamstarfi á borð við Sameinuðu þjóðirnar, Evrópuráðið, NATO annars vegar og svo frjálsum félagasamtökum og hlutverki þeirra í alþjóðakerfinu og þróunaraðstoð hins vegar.
Réttarfélagsfræði (sociology of law) er kynnt og rætt um tengsl hennar við aðrar fræðigreinar Helstu kenningar réttarfélagsfræðinnar verðar raktar og veitt yfirlit um rannsóknaraðferðir og aðferðafræðileg vandamál við rannsóknir á þessu sviði. Sérkennum trúarlegra, lagalegra og læknisfræðilegra taumhaldsstofnana verður lýst og rakin barátta þeirra um eignarhald á mismunandi tegundum frávika í aldanna rás. Rætt verður um áhrif félagslegra, pólitískra og efnahagslegra hagsmuna á samspil löggjafarvalds, framkvæmdavalds og dómsvalds í réttarkerfi samtímans. Rætt verður um ýmsar tegundir afbrota og tengsl þeirra við félagslega þætti og vinsældir mismunandi refsiúrræða á ýmsum söguskeiðum. Rætt verður um lagalega úrlausn deilna í tímans rás og leiðir til að koma á sáttum milli manna og stríðandi fylkinga. Loks verður gerð grein fyrir samspili félagslegra breytinga og réttarkerfisins og nútímavæðingu þess. Fjallað verður sérstaklega um þróunina á Íslandi í því samhengi.
Fjallað er um stöðu kynjanna og viðhorf til þeirra frá félagsfræðilegu sjónarhorni. Kynnt verða helstu viðfangsefni kynjafræðinnar um leið og tvö grunnhugtök, kyn (sex) og kyngervi (gender), verða krufin. Fjallað verður um helstu kenningar á sviði kynjafræðinnar og lögð sérstök áhersla á að skoða hvernig ójöfnuður kynjanna birtist innan helstu stofnanna samfélagsins (svo sem fjölmiðla, vinnumarkaðar, fjölskyldu, og heilbrigðiskerfis). Í námskeiðinu verður lögð áhersla á að skoða samtvinnun kyns og annarra áhrifabreyta svo sem kynþáttar, stéttarstöðu, kynhneigðar, og þjóðernis fólks.
Fjallað er um ýmsar kenningar, verkefni og stefnur er varða hagþróun þannig að nemendum sé kleift að greina þau efnahagslegu vandamál sem þróunarlönd og jaðarsvæði standa frammi fyrir. Sérstök áhersla er lögð á þriðja heiminn og norðurslóðir. Hagþróun er skoðuð í alþjóðlegu, ríkisbundnu, svæðisbundnu og byggðarlegu samhengi. Rætt er um nútíma- og hefðbundin hagkerfi, um utankerfisefnahagslíf, um hagkerfisbreytingar og um nýtingu mannauðs.
Námskeiðið fjallar um þverfaglegar rannsóknir á náttúrulegu umhverfi, mannvist, lífskjörum og þróun lífsgæða á norðurslóðum, en er um leið kynning á arktískum samfélögum og menningu í vistfræðilegu, sögulegu, samtímalegu og hnattrænu samhengi. Á meðal viðfangsefna verða lífríki, náttúra, auðlindir og loftslagsbreytingar; lýðfræði, búferlaflutningar og aðlögun; þróun lífsgæða og lífvænleiki samfélaga; kyngervi og kynjamálefni; heilbrigði og velferð; menntun og menning; hagkerfi og atvinnugreinar; stjórnskipan og lagskipting; arktísk samvinna og alþjóðasamfélagið; sjálfbær þróun, hnattvæðing og loftslagsbreytingar; og frumbyggjamálefni og margvísleg þekkingarkerfi. Námskeiðið er kennt á ensku og samsvarar og er metið sem BCS 100 í námskrá Háskóla norðurslóða.
Nemandinn velur viðfangsefni í samráði við fasta kennara og skrifar um það fræðilega ritgerð undir handleiðslu leiðbeinanda. Ritgerðin á að bera vott um (a) gott vald á máli og framsetningu, (b) sjálfstæð efnistök og frumleika, og (c) staðgóða þekkingu á rannsóknarefninu. Nauðsynlegt er að fá formlegt samþykki fyrir viðfangsefninu og vinna það samkvæmt reglum félagsvísinda- og lagadeildar um lokaverkefni.
Í þessu námskeiði drögum við upp útlínur félagslegs misréttis og kynnum okkur uppbyggingu þess frá sjónarmiði félagsfræðikenninga og nýlegra rannsókna um menningu, kyn og kyngervi, þjóðerni og kynþætti, stéttir og efnahag. Við skoðum á gagnrýninn hátt hvernig þessir þættir mótast og hvernig þeim er viðhaldið en einnig hvernig þeir fléttast saman og móta þannig líf og reynslu einstaklinga og hópa. Með virkri þátttöku í námskeiðinu munum við ramma inn þekkingu á mótun og aðstæðum minnihlutahópa auk mismunandi birtingamyndum félagslegs misréttis og afleiðinga þess.
Anna Karen er verkefnastjóri í félagsvísindum, fjölmiðlafræði og nútímafræði, auk Kennaradeildar. Hún tekur vel á móti þér og svarar þeim fyrirspurnum sem þú kannt að hafa.