Birtingarmyndir ójafnaðar meðal íslenskra kvenna

Ný rannsókn fræðikvenna við Háskólann á Akureyri, Háskóla Íslands og Vörðu – Rannsóknastofnunar vinnumarkaðarins sýnir að ójöfnuður meðal kvenna á Íslandi eftir stétt og stöðu á sér margs konar birtingarmyndir. Konur með lægri laun en 499 þúsund eiga erfiðara með að ná endum saman en aðrar konur og hærra hlutfall þeirra býr við efnislegan skort. Auk þess hafa þær í meiri mæli þurft fjárhagsaðstoð hjá sveitarfélagi, vinum eða ættingjum og félags- eða hjálparsamtökum.

Konur á lágum launum telja einnig líklegra en aðrar konur að lífskjör þeirra muni versna nokkuð eða mikið næsta árið. Hærra hlutfall kvenna með lág laun og meðallaun hefur þurft að neita sér um mat svo börn þeirra fái nóg að borða.

Helstu rannsóknarniðurstöður

Byrði vegna umönnunar barna og heimilis er meiri meðal kvenna með lág laun og grunnskólamenntun.

• Hærra hlutfall kvenna með lág laun verður fyrir truflun í vinnu vegna áhyggna af skuldbindingum tengdum heimili og fjölskyldu. Konur með lág laun eru líklegastar til að gera nokkuð eða mikið meira en sinn skerf af heimilisstörfum miðað við maka sinn.

• Konur með háskólamenntun, há laun og í fastlaunastétt eru líklegastar til að vera með áhyggjur af vinnu þegar þær eru ekki í vinnunni.

Háskólamenntaðar konur búa síst við efnislegan skort.

• Þær eru einnig líklegastar til að eiga sparnað sem nemur einum mánaðarlaunum og aðrar eignir svo sem hlutabréf eða húsnæði í útleigu.

Traust til opinberrar þjónustu er ólíkt eftir menntun, tekjum og stétt.

• Hlutfall kvenna sem telja að þær geti fengið aðstoð frá opinberum stofnunum ef eitthvað kemur upp á er lægst meðal kvenna með grunnskólapróf. Sama á við um konur með lág laun og í verkastétt.

Líkamleg heilsa er verst meðal kvenna með grunnskólapróf eða sambærilega menntun.

• Mikill munur er á mati kvenna á líkamlegri heilsu sinni eftir menntun. Hæst er hlutfall kvenna með háskólamenntun sem metur líkamlega heilsu sína góða, því næst kvenna með stúdentspróf, en lægst er hlutfall meðal kvenna með grunnskólapróf.

Skýrt mynstur er milli launa og andlegrar líðan.

• Konur með háskólamenntun eru í öllum tilfellum ólíklegri til að mælast með klínísk einkenni þunglyndis, kvíða og streitu heldur en konur með menntun á grunn- eða framhaldsskólastigi.

• Konur með lág laun meta hamingju sína minni en konur með hærri laun. Skýrt mynstur er milli launaflokka og hamingju.

Hærra hlutfall kvenna með lág laun er með lítið félagslegt bakland.

• Tæplega þriðjungur háskólamenntaðra kvenna gæti leitað til þriggja eða fleiri einstaklinga ef þær þyrftu skyndilega peningaupphæð sem samsvarar vikulaunum, en einungis um fimmtungur kvenna með grunnskólapróf. Hæst er hlutfall láglaunakvenna sem ættu engan til að leita til í slíkum aðstæðum.

• Hæst er hlutfall láglaunakvenna sem ekki gætu fengið pössun í einn til tvo daga fyrir börnin sín ef þær þyrftu óvænt að fara í burtu.

Framkvæmd rannsóknar

Rannsóknin byggir á könnun meðal kvenna á vinnualdri á Íslandi og sá Rannsóknamiðstöð Háskólans á Akureyri um framkvæmd hennar. Í heildarúrtakinu var 3.361 kona og svaraði 1.251 sem gerir svarhlutfallið 37%. Rannsóknina leiddi Berglind Hólm Ragnarsdóttir, lektor við Háskólann á Akureyri, í samstarfi við Andreu Hjálmsdóttur, lektor við Háskólann á Akureyri, Valgerði S. Bjarnadóttur, lektor við Háskóla Íslands, Bergljótu Þrastardóttur, lektor við Háskólann á Akureyri og Vörðu - Rannsóknastofnun vinnumarkaðarins. Rannsóknin var styrkt af Jafnréttissjóði Íslands, Byggðarannsóknasjóði og Rannsóknasjóði Háskólans á Akureyri.

Skýrsluna má lesa í heild sinni hér. Samantekt á niðurstöðum má finna á bls. 1.